Σάββατο 9 Ιουλίου 2011

Η εύκολη βία υποσκάπτει τον δημόσιο βίο


Το έτος 1897 έβραζε το Μακεδονικό Ζήτημα στα προεόρτιά του. Όλο και εντονότερα διαγραφόταν η ανάγκη να διεκδικήσει εμπράκτως η Ελλάδα τα εδάφη της Μακεδονίας, στα οποία, κάτω από την οθωμανική κυριαρχία, ανταγωνίζονταν τρεις εθνότητες, Έλληνες, Σέρβοι και Βούλγαροι, για τη μελλοντική διεκδίκηση της περιοχής και την ενσωμάτωσή της στο αντίστοιχο εθνικό κράτος. Η Ελλάδα ήταν τότε οικονομικά κατεστραμμένη, μετά την πτώχευση του 1893, και δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει οικονομικά και επιχειρησιακά σε έναν πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κυβέρνηση το γνώριζε αυτό, όμως η αντιπολίτευση, η οργάνωση «Εθνική Εταιρεία» και ποικίλοι αγανακτισμένοι με την αδράνεια της κυβέρνησης πολίτες της εποχής, συντονισμένοι από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, απαιτούσαν πόλεμο. Η πίεση των αγανακτισμένων ήταν πανίσχυρη, διαδηλώσεις συντάρασσαν το κέντρο της Αθήνας, η κυβέρνηση αντιστάθηκε για ένα διάστημα, στο τέλος όμως οι εξωθεσμικοί παράγοντες εισέβαλαν με άτακτα στρατεύματα στην Οθωμανική τότε Μακεδονία. Ο Σουλτάνος αξιοποίησε το γεγονός για να κηρύξει τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας, ενώ η χώρα ουσιαστικά σύρθηκε σε έναν πόλεμο, για τον οποίο ήταν απροετοίμαστη στρατιωτικά, ανεπαρκής οικονομικά, συνάμα δε έδινε στην Ευρώπη την εικόνα ότι παραβίαζε, όπως θα λέγαμε σήμερα, το διεθνές δίκαιο. Οι αδαείς αγανακτισμένοι λοιπόν ουσιαστικά προκάλεσαν αυθόρμητα και απερίσκεπτα τον πόλεμο, την ευθύνη της διεξαγωγής του οποίου είχε η εκλεγμένη κυβέρνηση. Ο πόλεμος κατέληξε σε συντριπτική ήττα της Ελλάδας, ήττα που θα ήταν χειρότερη, αν δεν παρενέβαιναν ευρωπαϊκές δυνάμεις κάτω και από την πίεση συγγενών του βασιλιά των Ελλήνων Γεωργίου Α΄. Οι συνέπειες του πολέμου ήταν πολλές, όπως η επιβολή στη χώρα πολεμικών αποζημιώσεων προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο αναγκαστικός δανεισμός από το εξωτερικό και η επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου για τη διασφάλιση της επιστροφής του δανείου στους δανειστές. Στη συνέχεια οι εφημερίδες και άλλοι παράγοντες, μεταξύ των οποίων και  οι «αγανακτισμένοι», αναζητούσαν τον υπεύθυνο της ήττας, κατηγορώντας τον επιτελάρχη διάδοχο Κωνσταντίνο, χωρίς δε να προβληματιστούν για το ρόλο των «αγανακτισμένων».

Στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι η ενημέρωση των αναγνωστών για ιστορικά θέματα, παρά να καταδείξει ότι ο ανεξέλεγκτος αυθορμητισμός και η βία μπορούν να οδηγήσουν στην καταστροφή. Παρατηρούμε στις μέρες μας μια έξαρση της βίας στο δημόσιο βίο, αγανακτισμένους, όπως αποκαλούνται και μάλλον είναι, πολίτες, οι οποίοι συμπεριφέρονται απαξιωτικά προς θεσμούς και πολιτικά πρόσωπα, φτάνοντας μέχρι το σημείο της ωμής βίας και της απαγόρευσης του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης όσων θεωρούν υπεύθυνους για την καταστροφική πορεία της χώρας. Αν υποθέσουμε ότι οι προθέσεις των αγανακτισμένων είναι αγαθές και δεν υποκινούνται πολιτικά από αντιδημοκρατικές δυνάμεις του ημίφωτος, τότε πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι με τη στάση τους ουσιαστικά υπονομεύουν τους ίδιους τους στόχους τους. Διότι λύσεις στα μεγάλα προβλήματα, λύσεις κοινωνικά αποδεκτές και δίκαιες, μπορεί να δώσει μόνη η δημοκρατία και σε αυτό κανείς δεν μπορεί να υποκαταστήσει μια νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση. Η κοινωνία των πολιτών έχει το δικαίωμα αλλά και το χρέος να καθοδηγεί, έστω πιεστικά, τους θεσμικούς παράγοντες προς μια επιθυμητή λύση, όμως η πίεση δεν ταυτίζεται με τη βία. Η πίεση αποτελεί και μέσον της παιδαγωγικής, η βία όμως ποτέ. Η συστηματική και διαδεδομένη χρήση βίας προκαλεί πρακτικά τη νομιμοποίηση της βίας, πράγμα που ανοίγει το δρόμο για τον κλονισμό της δημοκρατίας, η οποία στηρίζεται στο διάλογο και στην επιβολή των απόψεων της πλειοψηφίας. Δύναμη και αδυναμία της δημοκρατίας είναι το ότι μπορεί να λειτουργήσει μόνο σε συνθήκες ειρήνης και συνδιαλλαγής. Χρέος των σκεπτόμενων πολιτών είναι να μην παρασυρθούν από την ευκολία της θεαματικής και ηρωοποιητικής βίας, αλλά να προστατέψουν τη δημοκρατική νομιμότητα, στηλιτεύοντας τις ακρότητες.

Εν κατακλείδι θα υπενθυμίσω τη ρήση του μεγάλου διαφωτιστή Βολτέρου: «Διαφωνώ με όλα όσα λες, όμως θα υπερασπιστώ ακόμη και με τη ζωή μου το δικαίωμά σου, ελεύθερα να λες όσα πιστεύεις.»


Αγαθοκλής Αζέλης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου