ΑΓΑΘΟΚΛΗΣ ΑΖΕΛΗΣ

Η Δημοκρατία στο κρεβάτι του Προκρούστη

Δεν θέλω να γίνω τιμητής της ανθρώπινης απελπισίας. Άλλωστε αυτήν μπορεί να κατανοήσει στις πραγματικές της διαστάσεις μόνον όποιος τη βιώνει. Ένας δεινός παρατηρητής μόνο να την περιγράψει ως επιφαινόμενο δύναται. Ας υποθέσουμε (υπόθεση εργασίας) ότι οι σημερινές (28/10/2011) διαδηλώσεις σε πολλά μέρη της επικράτειας, οι οποίες ακύρωσαν την παρέλαση, ήταν αυθόρμητες εκδηλώσεις της απελπισίας ανθρώπων που πλήττονται σκληρά από τις πολιτικο-οικονομικές εξελίξεις των ημερών. Ας δεχθούμε ως υπόθεση εργασίας τον ισχυρισμό κάποιων δημοσιολογούντων ότι ήταν ο μόνος τρόπος για να εκφράσουν τη διαφωνία και την απελπισία τους για την οικονομική και κατά συνέπεια κοινωνική τους ισοπέδωση, άνθρωποι οι οποίοι διαφορετικά δεν εισακούονται. Ακούστηκε λοιπόν η φωνή τους. Καταγράφθηκε η αγωνία και η απελπισία τους. Με ποιο κόστος όμως σε αντικειμενικό και συμβολικό επίπεδο; Και ποιος θα πληρώσει αυτό το κόστος; Τέλος δε, ποιος θα ωφεληθεί;

Δεν σκοπεύω να αναλύσω την πολιτική και οικονομική συγκυρία. Μπορώ μόνο να δηλώσω ότι ανήκω σε εκείνους οι οποίοι διατηρούν τη θέση εργασίας τους, υποαμοιβόμενος, έστω, πλέον μετά τις αλλεπάλληλες περικοπές. Ανήκω σε εκείνους που δημιούργησαν τη δυνατότητα να κάνουν ποικίλες μακροχρόνιες σπουδές και να απολαύσουν το αγαθό της κοινωνικής κινητικότητας. Οι οποίοι όμως βλέπουν τον σχεδιασμό ή τις επιθυμίες αναφορικά με τα παιδιά τους να στέκουν μπροστά σε βάραθρο. Το αναφέρω για να μη θεωρηθώ βολεμένος ή προνομιούχος, ειδικά τώρα που η πολιτεία μαζί με το επίδομα «έγκαιρης προσέλευσης» κατάργησε ως απαράδεκτο και το επίδομα διδακτορικών σπουδών… Να μη θεωρηθώ βολεμένος και ότι ακριβώς λόγω βολέματος ανησυχώ για τις σημερινές εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στην κεντρική πλατεία της πόλης μας (όπως και σε άλλες πόλεις της επικράτειας).

Ανησυχώ διότι θεωρώ ότι η υπέρβαση στοιχειωδών κανόνων πολιτικού πολιτισμού με τρόπο που δεν συνάδει με τους κανόνες της δημοκρατίας, όμως με τον ισχυρισμό της προστασίας της δημοκρατίας, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, ο οποίος ως γνωστόν δεν κλείνει εύκολα. Δεν γνωρίζω ακόμη πόσοι άνεμοι πρόλαβαν να εξέλθουν, όμως σίγουρα εξήλθε εκείνος της βίας και της αμφισβήτησης της νομιμοποίησης της πολιτικής εξουσίας μέσω του δημοκρατικού κανόνα.

Το πράγμα δεν ξεκίνησε σήμερα ούτε είναι ιστορικά πρωτόγνωρο. Αποτελεί επανάληψη ενός μοντέλου μάλλον ανεπεξέργαστης πολιτικής σκέψης, η οποία άνθισε στη χώρα μας στην αρχή του 20^ου αιώνα και οδήγησε στο στρατιωτικό πραξικόπημα του Γουδή το 1909. Πρόκειται για μια πολιτική αντίληψη η οποία θεωρεί ότι οι κανόνες της δημοκρατικής νομιμοποίησης πρέπει να τηρούνται μόνον εφόσον λειτουργεί καλά το πολίτευμα. Διαφορετικά πρέπει να γίνονται προσωρινές εκτροπές, οι οποίες θα «επιδιορθώσουν» το πολίτευμα, προκειμένου να λειτουργήσει καλύτερα. Με αυτή τη λογική ο ελληνικός τύπος των αρχών του 20^ου αιώνα κατά πλειονότητα υποστήριξε το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1909, διότι θεωρούσε ότι θα «επιδιόρθωνε» το πολίτευμα. Πολλοί, ακόμη και σύγχρονοί μας, αξιολογούν αυτό το πραξικόπημα (το οποίο ονομάζουν «κίνημα») θετικά, διαπιστώνοντας ότι το ακολούθησε η άνοδος των φιλελεύθερων δυνάμεων του Βενιζέλου στην εξουσία. Παραβλέπουν όμως ότι νομιμοποιήθηκε συνάμα η παρέμβαση του στρατού στην πολιτική για αρκετές δεκαετίες (ουσιαστικά μέχρι το 1967), «με αγαθές προθέσεις» όπως θα έλεγαν οι συνοδοιπόροι.

Όμως στην ιστορία όπως και στη ζωή δεν κάνουμε δίκη προθέσεων. Εκ του αποτελέσματος αξιολογούμε, άλλωστε αυτό καθορίζει τη ζωή μας. Τούτου δοθέντος, τα σημερινά γεγονότα, δηλαδή η διακοπή δημόσιας εκδήλωσης από ομάδες συμπολιτών, η παρεμπόδιση με άλλα λόγια μιας μεγάλης κοινωνικής ομάδας από μια άλλη να υλοποιήσει μια συμβολική πράξη, την παρέλαση δηλαδή, η οποία συνοδεύτηκε από βιαιοπραγίες εναντίον νομιμοποιημένων από την ψήφο του εκλογικού σώματος πολιτικών, αποτελεί πολιτειακή εκτροπή, η οποία μπορεί τώρα να φαίνεται μικρή, όμως άνοιξε το δρόμο για ακόμη μεγαλύτερες. Βεβαίως το πράγμα δεν προέκυψε ως κεραυνός εν αιθρία. Το καλλιέργησαν μεγαλόσχημοι δημοσιογράφοι των Αθηνών, επαναλαμβάνοντας πληθωριστικά τον πολιτικό λόγο των επαγγελματικώς προγόνων τους, πολιτικό λόγο που συνάδει άμεσα με το πολιτικό σκεπτικό του φασισμού. Πρόκειται για την αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος με την πρόφαση της δυσλειτουργίας του και τη συστηματική απαξίωση του πολιτικού κόσμου.

Αναρωτηθήκατε ποτέ ποια δύναμη συγκρατεί μια κοινωνική ομάδα από την εκδήλωση ανυπακοής κι από τη συλλογική παραβίαση της νομιμότητας; Για παράδειγμα την ομάδα των σωματικά ισχυρών από τη συλλογική φόνευση ή λήστευση των αδυνάτων; Ποια άλλη από το κοινωνικό συμβόλαιο που θεωρεί αυτή την ενέργεια αδιανόητη! Αν αυτό το συμβόλαιο αμφισβητηθεί εμπράκτως, τότε τίποτε δεν μπορεί να αποτρέψει κανέναν. Σήμερα λοιπόν διερράγη το κοινωνικό συμβόλαιο, κάτω από το απορημένο ή αδιάφορο βλέμμα της κοινωνικής πλειοψηφίας. Ο δρόμος για τη μόνιμη και πολυποίκιλη ανατροπή της δημοκρατικής νομιμότητας άνοιξε.

Στις αρχές του καλοκαιριού δημοσίευσα ένα άρθρο στο οποίο ανέλυα τους κινδύνους που ενυπάρχουν στη δημόσια βία. Φαίνεται ότι σε κάποιους, που έβλεπαν πολύ μακρινούς αυτούς τους κινδύνους, προκάλεσε θυμηδία. Μετά από λίγους μήνες η δυναμική της βίας έδειξε περισσότερες πλευρές της. Μπορεί και τώρα να θεωρηθώ υπερβολικός. Θα έχουμε όμως την ευκαιρία να ελέγχουμε τις απόψεις μας. Όσο θα διατηρηθεί η ελευθερία έκφρασης…

         Αγαθοκλής Αζέλης