Dan Pagis: Μικρό ανθολόγιο

Ευρώπη αργά

 

Βιολιά αιωρούνται στον ουρανό,

και ένα ψάθινο καπέλο. Με συγχωρείτε ,

τι έτος έχουμε;

Τριάντα εννιά και μισό, ακόμα πολύ νωρίς,

Μπορείτε να κλείσετε το

ραδιόφωνο.

Θα ήθελα να σας συστήσω:

την θαλασσινή αύρα, την ψυχή του πάρτι

εξαιρετικά σκανδαλιάρικη,

που στροβιλίζεται με μια φούστα καμπάνα, ποδοπατώντας

τις ανησυχητικές εφημερίδες: τανγκό! τανγκό!

Και το πάρκο μουρμουρίζει:

Ασπάζομαι το λεπτεπίλεπτο χέρι σας, μαντάμ,

το χέρι σας τόσο απαλό και κομψό

σαν γάντι από λευκό σουέτ. Θα δείτε, μαντάμ,

ότι όλα θα πάνε καλά,

απλά παραδεισένια - περιμένετε και θα δείτε.

Όχι, δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί εδώ,

μην ανησυχείτε τόσο - θα δείτε - θα μπορούσε

 

Γραμμένο με μολύβι στο σφραγισμένο βαγόνι

 

εδώ σε τούτη τη μεταφορά

είμαι η Εύα

με τον Άβελ τον γιο μου

αν δείτε τον μεγάλο μου γιο

τον Κάιν τον γιο του Αδάμ

πείτε του ότι εγώ

Το προσκλητήριο

Στέκει, χτυπάει τις μπότες του,

τρίβει τα χέρια του: κρυώνει στο πρωινό αγιάζι,

εργατικός άγγελος, δούλεψε σκληρά για την προαγωγή του.

Ξαφνικά πιστεύει ότι έκανε λάθος: με τεταμένη την προσοχή

μετράει ξανά στο ανοιχτό κατάστιχο

τα κορμιά που τον περιμένουν στο τετράγωνο.

Στρατόπεδο μες στην καρδιά του στρατοπέδου. Μόνο εγώ

δεν είμαι εκεί. Δεν είμαι εκεί, είμαι ένα λάθος,

σβήνω γρήγορα τα μάτια, σβήνω τη σκιά μου.

Δεν πρόκειται να λείψω. Ο λογαριασμός θα βγει σωστός

χωρίς εμένα. Μια για πάντα.

 

 

Οδηγίες για τη διάβαση των συνόρων

 

Φανταστικό πρόσωπο, ξεκίνα. Να το διαβατήριο.

Δεν πρέπει να θυμάσαι.

Πρέπει να ταιριάζεις στην περιγραφή:

τα μάτια σου είναι ήδη γαλανά.

Μη δραπετεύεις μαζί με τις σπίθες

από την καμινάδα της ατμομηχανής.

Είσαι άνθρωπος, κάθεσαι στο βαγόνι – κάθισε άνετα,

φοράς αξιοπρεπές παλτό τώρα, το σώμα είν’ εντάξει,

το νέο όνομα έτοιμο στο λαιμό σου.

Φύγε. Φύγε. Δεν πρέπει να ξεχάσεις.

 

 

Θραύσματα θρήνου για έναν φίλο

 

Σου έκλεισα τα μάτια.

Έβαλα τα χέρια στη θέση τους.

Τα πέλματα των ποδιών σου με κοιτάζουν με οίκτο:

είμαι περιττός.

 Βρίσκω τα χέρια μου,

 τι να κάνω με τα χέρια μου.

 Φοράω το καπέλο,

κουμπώνω το κλειστό παλτό.

 

Το νέο νεκροταφείο είναι ευρύχωρο,

 όλο μέλλον. Από κοντά και μακριά, ασταμάτητα

 το τραγούδι των ψαλτών.

 

Σιωπάς, λίγο αμήχανα: ίσως

 είναι ένας μακρύς αποχαιρετισμός.

 Τα νύχια μεγαλώνουν αργά, κάνουν ειρήνη.

 Η στοματική κοιλότητα δεν αντιμιλά στον δημιουργό της.

 

Τώρα! Τώρα! Γροθιές από χώμα χτυπούν

 στα σανίδια της παγίδας:

 άνοιξέ μας, άνοιξέ μας.

 

 

 Αυτοβιογραφία

 

Πέθανα με τo πρώτo χτύπημα και με έθαψαν

στο βραχώδες χωράφι.

Το κοράκι έδωσε οδηγίες στους γονείς μου

τι να κάνουν.

 

Η οικογένειά μου χαίρει εκτίμησης, κυρίως

εξαιτίας μου.

Ο αδελφός μου εφηύρε τον φόνο,

οι γονείς μου το κλάμα,

εγώ τη σιωπή.

 

Μετά συνέβησαν τα πράγματα που όλοι θυμούνται.

Οι εφευρέσεις μας βελτιώθηκαν. Η μία έφερε την άλλη.

Δόθηκαν διαταγές. Κάποιοι δολοφόνησαν με τον δικό τους τρόπο,

έκλαψαν με τον δικό τους τρόπο.

 

Δεν αναφέρω ονόματα εδώ

από σεβασμό προς τον αναγνώστη,

γιατί αρχικά οι λεπτομέρειες ίσως σοκάρουν,

αλλά τελικά κουράζουν.

 

Εσύ μπορείς να πεθάνεις μία φορά, δύο φορές, ακόμα κι επτά,

αλλά δεν μπορείς να πεθάνεις δεκάδες φορές.

Εγώ μπορώ.

Τα υπόγεια κύτταρά μου φτάνουν παντού.

 

Όταν ο Κάιν άρχισε να εξαπλώνεται στη γη,

άρχισα να εξαπλώνομαι στα σπλάχνο της γης,

κι από καιρό είμαι πιο δυνατός από αυτόν.

Οι στρατιές του λιποτακτούν κι έρχονται μαζί μου,

αλλά ακόμα και αυτό είναι απλώς μια αδύναμη εκδίκηση.

 

 

 Το αναμνηστικό

 

Η γενέτειρά μου, το Ράνταουτς στη Μπουκοβίνα, με

διέγραψε όταν ήμουν δέκα χρονών. Την ίδια

μέρα με ξέχασε, σάμπως νεκρό, κι εγώ την ξέχασα επίσης.

Έτσι άρεσε και στους δυο.

Χθες, μετά από σαράντα χρόνια, μου έστειλε ένα

αναμνηστικό. Σαν μια φορτική θεία, που λόγω του κοινού

αίματος ζητά στοργή κι αγάπη. Μια νέα φωτογραφία, το

τελευταίο χειμερινό πορτρέτο της. Μια άμαξα με κουκούλα περιμένει στην

αυλή. Το άλογο γυρίζει το κεφάλι και κοιτάζει στοργικά

έναν γέρο που κλείνει κάποια πύλη. Μια κηδεία λοιπόν

Δύο μέλη της Χεβρά Καντίσα* απέμειναν:

ο νεκροθάφτης και το άλογο.

Πάντως, μια λαμπρή κηδεία: Τριγύρω, μες στον δυνατό

άνεμο, συνωθούνται χιλιάδες νιφάδες χιονιού, κάθε μία ένα ξεχωριστό αστέρι

με τη μορφή κρυστάλλου. Ακόμα αυτή η ανάγκη

να είναι κάτι ξεχωριστό, ακόμα οι ίδιες ψευδαισθήσεις.

Όλα τα χιονάστερα έχουν την ίδια δομή: έξι

ακίδες, στην πράξη έν’  άστρο του Δαυίδ. Αμέσως όλα

πέφτουν σωρό, συμπιέζονται, άγνωστη μάζα, είναι απλώς

χιόνι. Κάτω από αυτό, η παλιά μου πόλη έχει ετοιμάσει και για μένα έναν τάφο.

 

* Η Χεβρά Καντίσα (Ιερή Αδελφότητα) είναι μια κοινότητα γυναικών και ανδρών στην Εβραϊκή κοινότητα, η οποία μεριμνά για τη διαδικασία της κηδείας.

Προσχέδιο συμφωνίας αποζημίωσης

 

Εντάξει, κύριοι, που φωνάζετε πάντα για το θάνατο και τη καταστροφή,

εσείς οι ενοχλητικοί θαυματουργοί,

ησυχία!

Όλα θα επανέλθουν στη θέση τους.

Η μια παράγραφος μετά την άλλη.

Η κραυγή  στον λαιμό.

Τα χρυσά δόντια στη γνάθο.

Ο τρόμος.

Ο καπνός στην τσίγκινη καμινάδα και πιο βαθιά, πιο βαθιά

στις κοιλότητες των οστών.

Σύντομα θα καλυφθείτε με δέρμα και τένοντες και θα ζείτε,

κοιτάξτε, θα έχετε πίσω τις ζωές σας,

θα κάθεστε στο σαλόνι, θα διαβάζετε την απογευματινή εφημερίδα.

Ορίστε. Όλα στην ώρα τους.

Όσο για το κίτρινο αστέρι: απλά θα

ξεριζωθεί από το στήθος

και θα μεταναστεύσει

στον ουρανό.

 

 

Μαρτυρική κατάθεση 1

 

Όχι, όχι. Ήταν σίγουρα

άνθρωποι. Οι στολές, οι μπότες.

Πώς να το εξηγήσω. Ήταν πλάσματα κατ' εικόνα του.

 

Εγώ ήμουν σκιά.

Είχα άλλον δημιουργό.

 

Και αυτός, στην ευσπλαχνία του, δεν μου άφησε τίποτα που

να μπορεί πια να πεθάνει.

Προσέφυγα σ’ αυτόν, δίχως βάρος

ανοδικά, γαλάζιος,

συμφιλιωμένος, ας πούμε, ζητώντας συγχώρεση:

Καπνός ανερχόμενος προς τον παντοδύναμο καπνό,

δίχως σώμα και δίχως μορφή.

Μετάφραση Α. Α.

 

[Ο Dan  Pagis (1930 -1986), γόνος γερμανοεβραϊκής οικογένειας γεννήθηκε στη Μπουκοβίνα. Επιβίωσε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας και μετά τον πόλεμο μετανάστευσε στην Παλαιστίνη. Σπούδασε και εργάστηκε στο πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ ως καθηγητής εβραϊκής λογοτεχνίας. Θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους Ισραηλινούς ποιητές και ανέπτυξε προσωπικό ύφος, με ιδιαίτερο γλωσσικό εκλεκτικισμό. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε στην ποίησή του το βίωμα του Ολοκαυτώματος. Αξιοσημείωτο είναι ότι η μητρική του γλώσσα ήταν η γερμανική, ενώ εβραϊκά έμαθε σε ηλικία δεκαεπτά ετών. Μολαταύτα το έργο του το έγραψε στα εβραϊκά, όμως στα χειρόγραφά του έγραφε σημειώσεις στα γερμανικά.]

Σημείωση: Η παρούσα ανάρτηση έγινε αφιλοκερδώς, με στόχο μια πρώτη γνωριμία με το έργο του Dan Pagis.