Συναντώντας τη χαμένη ουσία της εκπαίδευσης.
Σκέψεις με αφορμή το αφιέρωμα του Μουσικού Σχολείου Τρικάλων στο έργο του Μάνου
Λοΐζου
Ο σπουδαίος ανθρωπιστής
ψυχολόγος Έριχ Φρομ, στο έργο του «Η τέχνη της αγάπης» παρουσιάζει ως αγάπη τη
διαδικασία με την οποία ο αγαπών καθιστά εκείνον που αγαπά δημιουργικό. Ο διαπρεπής
Έλληνας κλασικός φιλόλογος του 20ου αιώνα Ιωάννης Θ. Κακριδής γράφει
για την παιδαγωγική σχέση: «Παράλληλα
πασκίζει και ο νέος να υψωθεί απέναντι στη μορφή του δασκάλου του, καθώς και
τον αγαπά και τον πιστεύει. Σ’ αυτή την αμοιβαία υποχρέωση, που δένει μαθητή
και δάσκαλο, θα ήθελα να δώσουμε το όνομα χάρις,
με τη σημασία που είχε η λέξη στην αρχαία Ελλάδα. Χάρις είναι η ελεύθερη
πνευματική σύνδεση δύο ανθρώπων, που καθένας τους και δίνει και παίρνει. Η
υποχρέωση που νιώθει ο ένας αντίκρυ στον άλλο δεν ορίζεται από κανένα θετό
νόμο· ούτε υπάρχει κανένα υλικό συμφέρο, που να προκαλεί ή να δυναμώνει την
κοινή τους προσπάθεια. Στη σχέση αυτή τα άτομα ό,τι κάνουν το κάνουν νιώθοντας
τον εαυτό τους απόλυτα ελεύθερο, παράλληλα όμως και υποχρεωμένο κατά κάποιον
τρόπο, αυτεξούσιο και μαζί δεμένο, μ’ έναν δεσμό όμως εκούσιο και ηθελημένο.»
Αν οι παραπάνω απόψεις περιέχουν
κόκκον αληθείας, τότε η εκδήλωση του Μουσικού Σχολείου Τρικάλων (Πέμπτη
13-12-2012), αφιερωμένη στο έργο του συνθέτη Μάνου Λοΐζου, ξεπέρασε το πλαίσιο
μιας συναυλίας, επιτρέποντας στο κοινό θέα στα καθημερινώς άδυτα της
παιδαγωγικής σχέσης και διαδικασίας, οι οποίες αναπτύσσονται στις αίθουσές του. Θα
επανέλθουμε όμως.
Η συναυλία έλαβε χώρα
στη νεοανεγερθείσα αίθουσα εκδηλώσεων, ένα κτίριο κόσμημα που μάλλον δεν έχει
ανάλογό του στο νομό. Η αισθητική του χώρου σε συνδυασμό με την ποιότητα της
εκδήλωσης λειτούργησε υποβλητικά στους θεατές, οι οποίοι παρακολούθησαν με
ευλάβεια τα δρώμενα, επιβεβαιώνοντας την παιδαγωγική υπόθεση, ότι η υψηλή
αισθητική σε συνδυασμό με τον σεβασμό προς το κοινό μπορεί να καλλιεργήσει την επιθυμητή
συμπεριφορά, κάτι που τόσο απουσιάζει στη χώρα μας.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με
ομιλία της φιλολόγου του Μουσικού Σχολείου κ. Μαρίας Αγναντή, η οποία
αναφέρθηκε αδρομερώς στον βίο του τιμώμενου συνθέτη, όσο χρειαζόταν για να
στηρίξει την ανάλυση-εμβάθυνση στην καλλιτεχνική του πολιτεία. Έδωσε έμφαση στο
καλλιτεχνικό ήθος του μουσουργού και στις αρχές που διέπουν το έργο του και τη
διαδρομή του στον δημόσιο βίο της τέχνης, καταδεικνύοντας γιατί αποτελούν
σπουδαίες παρακαταθήκες, άξιες να διατηρηθούν δίπλα στο μουσικό του έργο. Διότι
αν ο καλλιτέχνης συγκινεί την ψυχή με το έργο του, καθοδηγεί συνάμα το κοινό
του και θέτει ένα μέτρο με το ήθος του στους ομοτέχνους, όπως άλλωστε κάθε
δημόσιο πρόσωπο. Σε αυτό το πλαίσιο «τίποτε δεν πάει χαμένο», όπως υπογράμμισε
με στίχο από τραγούδι του Λοΐζου καταληκτικά η ομιλήτρια.
Την ομιλία-προανάκρουσμα ακολούθησε η παρουσίαση 16 τραγουδιών από την Ορχήστρα
Ποικίλης Μουσικής, τη Μεικτή Χορωδία και τη Χορωδία Ομοίων Φωνών, υπό το γενικό
πρόσταγμα του ακούραστου μαέστρου Νίκου Κοφίνα και τη συνεργασία των καταξιωμένων
καθηγητών μουσικής Φιλαρέτης Φροξυλιά και Μιχάλη Ζαχαρτζή, υπεύθυνων
διδασκαλίας των χορωδιών. Θα χρειαζόταν η αφηγηματική και περιγραφική δεινότητα
ενός Παπαδιαμάντη για να μεταφέρει ένας αρθρογράφος το αναγνωστικό κοινό στην
ατμόσφαιρα που δημιούργησε η συνεργασία εκλεκτών μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Θα αρκεστούμε λοιπόν να αναφέρουμε ότι πλατεία και σκηνή ενώθηκαν σε ένα κοινό
σύνολο, όντας ταυτόχρονα ακροατές και μουσικοί. Η επιλογή των τραγουδιών
διαπέρασε το έργο του Λοΐζου με αντιπροσωπευτικότητα και το συγκινημένο κοινό
τραγουδούσε νοσταλγικά εν πολλοίς μελωδίες που πλαισίωσαν άλλοτε την παιδική
του ηλικία, ενώ όπου κρίθηκε αναγκαίο ακολούθησε με χειροκρότημα τον ρυθμό.
Δεκαέξι τραγούδια είναι αριθμητικός άθλος για ένα σχολικό μουσικό σύνολο, όμως
η αισθητική και το ήθος που εξέπεμπαν οι πρεσβευτές του έργου του Λοΐζου
δημιούργησαν την ψευδαίσθηση ότι ο αριθμός ήταν μικρός. Το κοινό αντί να
κοιτάζει το ρολόι του, αδημονούσε για τη συνέχεια. Αυτό φάνηκε και από την
απροθυμία άμεσης αποχώρησης μετά το πέρας της εκδήλωσης, οπότε δημιουργήθηκαν
αυθόρμητα πολυάριθμοι κύκλοι συζητήσεων.
Θα ήταν άστοχο αν κλείναμε
το παρόν άρθρο εξαίροντας απλώς τους άξιους συντελεστές της εκδήλωσης, καθώς θα
παραβλέπαμε την εσωτερική πλευρά του πράγματος. Πρόκειται για την παιδαγωγική
διάσταση της εκδήλωσης, η οποία επιμερίζεται στην προετοιμασία και στην
υλοποίησή της. Αυτή η παιδαγωγική διάσταση καθιστά το Μουσικό Σχολείο
ξεχωριστό, ολοκληρωμένο σχολείο, το οποίο ανταποκρίνεται στα παιδαγωγικά
προτάγματα, διαμορφώνοντας ολοκληρωμένες ελεύθερες προσωπικότητες, οι οποίες
συναιρούν μέσα τους τη γνώση, την καλλιτεχνική ευαισθησία, την κοινωνικότητα,
τη δεξιότητα της δημόσιας έκθεσης και τόσα άλλα. Πρόκειται για τα στοιχεία τα
οποία μπορούν να διαφοροποιήσουν ένα σχολείο από ένα καλό φροντιστήριο ή ωδείο.
Καταρχάς οι μαθητές προετοιμάστηκαν για τη μουσική εκδήλωση εργαζόμενοι
παράλληλα για τις υπόλοιπες μαθητικές τους υποχρεώσεις. Συνάμα ανέπτυξαν
ποικίλες δεξιότητες: άλλοι έπαιξαν ή τραγούδησαν ως σολίστ, αναλαμβάνοντας το
μεγάλο βάρος της έκθεσης στο κοινό, άλλοι σφυρηλάτησαν τον χαρακτήρα τους ώστε
να μπορούν να συνενωθούν με δεκάδες συμμαθητές στη χορωδία, σε μια φωνή και μια
ψυχή, πράγμα που αποτελεί επίτευγμα σε μια χώρα στην οποία απουσιάζει η
σύμπνοια, ο συντονισμός κι η αρμονία. Οι μαέστροι πάλι ανέλαβαν την ευθύνη της
διδασκαλίας και του συντονισμού, καθώς και τη συναρμογή τόσων νέων ανθρώπων σε
ένα μουσικό σύνολο, κάνοντας δύο μόνο πρόβες, γεγονός απίστευτο για όποιον δεν
γνωρίζει. Δεν είναι εδώ ο χώρος για να αναφερθούμε στον όγκο της εργασίας που
προϋποθέτει για τους υπεύθυνους καθηγητές η προετοιμασία της ομιλίας, της
ενορχήστρωσης κλπ., όμως προσωπικά θεωρούμε τη διαδικασία εξαιρετικά χρονοβόρα
και επίπονη και μόνον ως κατάθεση ψυχής και παιδαγωγικής χάριτος μπορεί να
γεννηθεί, δεδομένου μάλιστα ότι δεν παρέχεται κάποια υλική ανταμοιβή. Επιπλέον
θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ότι ακόμη και η επιμέλεια του ήχου και των οπτικών
εφέ ήταν εργασία μαθητών του σχολείου. Συμπερασματικά λοιπόν, σε ένα
εκπαιδευτικό σύστημα θεωρητικό που στέλνει στην κοινωνία μοναχικούς πολίτες, το
Μουσικό Σχολείο δείχνει με κάθε ευκαιρία ότι εκτός από ένα βαθμό στο απολυτήριο
και μια επιτυχία στις Πανελλαδικές εξετάσεις, παρέχει στους μαθητές του την
παιδεία και τη δεξιότητα να τα αξιοποιήσει αυτά για το προσωπικό και κοινωνικό
καλό.
Αφήσαμε κάτι πολύ
σημαντικό για τον επίλογο. Στη σκηνή στάθηκαν μαθητές έξι διαφορετικών τάξεων.
Τα παιδιά της πρώτης γυμνασίου έκαναν το ντεμπούτο τους δίπλα σε συμμαθητές
τους της τρίτης λυκείου, μαθητές οι οποίοι σε λίγους μήνες θα δοκιμαστούν στις
Πανελλαδικές Εξετάσεις, αγγίζοντας μια νέα αφετηρία στη ζωή τους. Λαμπροί και
πολυτάλαντοι μαθητές, έδειξαν ότι υπάρχουν νέοι με θέληση, οι οποίοι
αποδεικνύουν ότι ο συγκροτημένος άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίζει με επιτυχία
πολλούς αγώνες μαζί. Κοντά σε αυτούς διδασκόμαστε κι εμείς οι δάσκαλοί τους από
τις επιτυχίες τους. Για μας ίσως ένα από τα μεγαλύτερα κέρδη από την εργασία
μας σε αυτό το σχολείο, πέρα από τη συνάντηση με εκλεκτούς συναδέλφους, είναι
ότι εντείνεται η επιθυμία μας να εμπνευστούμε από τους μαθητές μας, να γίνουμε
καλύτεροι στο έργο μας, κατορθώνοντας περισσότερους και ποιοτικότερους στόχους.
Αγαθοκλής Αζέλης,
Φιλόλογος
Διδάκτωρ του
Πανεπιστημίου της Βιέννης
