Νέλλη Ανδρικοπούλου, Νοοπαίγνια, Ιδιωτική
έκδοση, Αθήνα 2001(;)
2η έκδοση, χωρίς το εικαστικό υλικό, ΑΓΡΑ,
Αθήνα 2005.
[Η
βιβλιοπαρουσίαση που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην ΕΡΕΥΝΑ Τρικάλων στις 10-04-2001
και αναφέρεται στην πρώτη, ιδιωτική έκδοση του βιβλίου. Φέρει τα χαρακτηριστικά
του λόγου και της σκέψης μου, όπως αυτά εκφράζονταν πριν σχεδόν ένα τέταρτο του
αιώνα.
Πώς
να προσπεράσει κανείς το γεγονός ότι εν έτει 2000, ανάμεσα στους αμμόλοφους της
δημοσιομανίας μιας απερημωμένης πνευματικής ζωής, μιας πνευματικής ζωής της
οποίας ο ρόγχος μόλις ακούγεται κάτω από τα πυρά της «τέχνης» του εφήμερου, σε
μια εποχή που φαίνεται να κυριαρχεί η πνευματική υποκρισία και η άνοδος της
ασημαντότητας, ότι σε μια τέτοια εποχή λοιπόν υπάρχουν άνθρωποι που
αντιστέκονται ακολουθώντας την ιδιωτική οδό της δημιουργίας! Καλοδεχούμενο
λοιπόν το πνευματικό τέκνο της κ. Ανδρικοπούλου, το οποίο συνταιριάζει ποίηση
και ζωγραφική σε ένα επιτυχημένο εκφραστικό ντουέτο.
Μοιάζει
με μιαν «έξοδο» αυτό το εγχείρημα, με τη διπλή σημασία της λέξης, όπως αυτή
αναπτύσσεται στο ομότιτλο ποίημα:
ΕΞΟΔΟΣ
«Ξέχνα απόψε / το πένθος
/ των καυσαερίων / τη δρομοβόρα / καθήλωση / των αυτοκινήτων / τα προκάτ |
πολιτικά συνθήματα / την κουλτουριάρικη / κουλτούρα /της εποχής σου / το άγχος
/ που μετέτρεψε / το σπίτι σου σε
Μεσολόγγι
για τη ζωή ή το θάνατο |
έβγα απόψε / - ούτε το λάθε βιώσας / πια δεν ωφελεί
απόψε / που ήρθαν
κατεπάνω σου / εικόνες / τρέμοντα σιντριβάνια / θρύψαλα, ναι, στα πόδια σου /
οι μορφές / του τοτεινού καθρέφτη
Ποιος επιτέλους θα το πει
/ με τι οργή νοσταλγούμε / τις οραματικές αιθρίες / τις καίριες συγχορδίες / καλοκαιριού
κι αυτή την / όλο πιο
δύσκολη / χαρά μας
Μια
έξοδος λοιπόν που παίρνει το χαρακτήρα της κριτικής αντιπαράθεσης της ποιήτριας
με τον παρελθόντα χρόνο, μέσα από μια δυναμική αντιμετώπισή του, ξεπερνώντας
τις εύκολες συνταγές της στατικότητας. Συνταρακτικό είναι υπό αυτή την έννοια
το ποίημα με τίτλο «ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ», στις δύο στροφές του οποίου αντιπαρατίθενται
το παρελθόν των χρόνων της αθωότητας με τη συγχρονία του αναστοχασμού για αυτό,
η οποία συμπίπτει με το χρόνο συγγραφής:
«Αδέξια ήταν όλα | τότε,
όσα κάναμε / του έρωτα τα καμώματα / οι λέξεις οι κινήσεις και οι / πράξεις μας
| πάντα σε παραζάλη εφευρεμένα / όμως δίχτυ πλατύ / τριγύρω απλώνοντας / τη
σιγουριά για την τελειότητα / κάποιας μελλούμενης στιγμής.
Τώρα που την κερδίσαμε /
την τεχνική των λέξεων / και των κινήσεων / που αγάλματα θα έπρεπε να στήνουμε /
ξεσπάσματα ν’ ακούγονται χαράς / τώρα ε μ
ε ί ς το ξέρουμε τελειότητα τι είναι / σ’
έναν κόσμο που απόμεινε / χωρίς προεκτάσεις...»
Σε
αυτόν τον χωρίς προεκτάσεις κόσμο καταλυτική είναι και η λειτουργία μιας
υφέρπουσας ειρωνείας, με δόσεις αυτοσαρκασμού, η οποία δίνει μια ιδιαίτερη δύναμη
στην αντιπαράθεση, και πάλι, με τον πανδαμάτορα χρόνο, σε έναν διάλογο με τη
στέρηση και με το άκαιρα φερμένο, στο ποίημα με τον τίτλο «ΠΡΟΣΠΕΡΝΩΝΤΑΣ»:
«Είσαι σαν κάτι να μου
χρώσταγε η ζωή / και βιάζεται να μου το δώσει / όσο την παίρνει ο χρόνος· /
ευγνωμονώ·/ έπρεπε όμως να σε είχα τότε / που άκουγα τη νύχτα προσπερνώντας /
ισόγειους τους ψίθυρους / μιας γκαρσονιέρας στη Σκουφά / τότε που τόσο μού ’λειπες
/ πολύ πριν σε γνωρίσω· / - τώρα, αργοπορημένε μου / σε χαίρομαι, και απορώ /
κι είναι κάπου σα να / μην ξέρω πια τι να σε κάνω.»
Θα
έπρεπε να αντιγράψω ολόκληρο το βιβλίο για να αποδώσω την ποικιλία ήχων και
αναζητήσεων που περικλείει. Δεν ξέρω γιατί και η τελευταία αναφορά μου επικεντρώνεται
σε ένα ποίημα προβληματισμού για τη σχέση του ανθρώπου με τον χρόνο. Να
οφείλεται στα προσωπικά μου ενδιαφέροντα, ή στο γεγονός ότι το ποίημα «ΤΟ ΓΗΡΑΣ»
αποτελεί μια δραματική κορύφωση του βιβλίου, στην οποία δίνουν τον καλύτερό
τους εαυτό ο στοχασμός και η αισθητική φόρμα, σε σφικτό εναγκαλισμό;
«Ανέκκλητο το γήρας· /
κανείς δεν μπορεί να προβλέψει / την άφιξή του· / δεν έχει σχέση με το
ημερολόγιο / μ’ ό,τι πιστεύεις ούτε καν / -φαντάσου- με τον τρόπο / που σε
κοιτούν οι άλλοι / δεν έχει σχέση με τον εαυτό σου· / μια ξαφνική επιλογή /
στοιχείων που συγκέντρωσε η μοίρα / μεσ’ από μι-α-γνωστή σου εμπειρία / να σ’ εξοντώσει·
όταν η μουσική που
αγάπησες / -χέρι αόρατο- / σε βγάζει από τον κύκλο της ζωής σου / όταν η
μουσική που αγάπησε / -που σε δαμάζει- / σε στήσει στον τοίχο και φωνάξει / πυρ
στον τοίχο που παρήλασε
το μέλλον.
Εδώ που πέφτεις /-θα το
δεις-
χιονίζει χρόνια!»
Ιδιαίτερης
μνείας χρήζει το εικαστικό υλικό που συνοδεύει κάθε ποίημα, μέρος του οποίου
δημιούργησε το χέρι της ποιήτριας. Δεν πρόκειται για στολίδια, αλλά για οδηγίες
συν-νάγνωσης.
Η
κ. Ανδρικοπούλου, γόνος ελληνικής οικογένειας της Κωνσταντινούπολης η οποία
μετεγκαταστάθηκε τη δεκαετία του τριάντα στην Αθήνα, σπούδασε γλυπτική στο Παρίσι.
Παρουσίασε έργα της μαζί με τους κυριότερους εκπροσώπους της τότε νέας γενιάς,
στα τέλη της ματωμένης δεκαετίας του σαράντα. Παντρεύτηκε με το ζωγράφο και
ποιητή Ν. Εγγονόπουλο, με τον οποίο απέκτησε ένα γιο, πριν η ζωή χωρίσει τους
δρόμους τους. Εργάστηκε πολλά χρόνια ως ξεναγός, αξιοποιώντας την πολυγλωσσομάθειά
της και την πολυδιάστατη παιδεία της. Ίδρυσε και διηύθυνε επί σειρά ετών το
«Ήχος και φως», στην Ακρόπολη, προσφορά του Ε.Ο.Τ. προς τους τουρίστες.
Μετέφρασε από τα Γερμανικά Φ. Χαίλντερλιν. Π. Τσέλαν και Β. Μπένγιαμιν. Από τα
Αγγλικά μετέφρασε διηγήματα του Φόρστερ. Η εις βάθος γλωσσομάθειά της, η βαθιά
γνώση της παγκόσμιας λογοτεχνίας και το ποιητικό της χάρισμα δίνουν στο
μεταφραστικό της έργο εκφραστική δύναμη και πρωτοτυπία, διαφυλάσσοντας παράλληλα
τόσο το περιεχόμενο όσο και τη μορφή του πρωτοτύπου.
Εκφράζουμε
την ελπίδα, ότι σύντομα θα δούμε τα ποιήματα της κ. Ανδρικοπούλου σε μια
δεύτερη έκδοση, με μεγαλύτερο τιράζ, ώστε να φτάσει στα χέρια περισσότερων
φίλων της ποίησης.
Αγαθοκλής Αζέλης
